Spisak takozvanih “Najboljih stranih filmova” je svake godine prilično jak, često jači od spiska filmova koji se takmiče u glavnoj kategoriji. Tome u prilog ide i podatak da se povremeno zna desiti da je isti film nominovan i u kategoriji “Najboljeg filma” i u kategoriji “Najboljeg stranog filma”. I obično je riječ o filmovima koji u istoriju ostaju zapisani kao najbolji.
Takav je slučaj i sa japanskim ostvarenjem “Drive My Car” kojem su prethodili “Grand Illusion” (Jean Renoir), za koji se smatra da je jedan od najboljih filmova ikada snimljenih, zatim, “Z” (Costa-Gavras), “The Immigrants” (Jan Troell), “Cries and Whipers” (Ingmar Bergman), “Il Postino” (Michael Radford), “Life is Beautiful” (Roberto Begnini), “Crouching Tiger, Hidden Dragon” (Ang Lee), “Amour” (Michael Haneke), “Roma” (Alfonso Cuaron), te “Parasite” (Bong Joon-ho) koji je napravio presedan kao prvi film koji je osvojio obje nagrade.
“Drive My Car” neće biti taj film, ne zato što nije dobar, nego zato što, za razliku od filmova poput “Grand Illusion”, “Roma” ili “Parasite”, nije najbolje što je 2022. imala za ponuditi. Ali jeste prilično blizu. I jeste potpuno drugačije od svega jer “Drive My Car” je više poezija, pa možda čak i pozorište, nego što je film, ako se nešto tako uopšte može i reći.
Bazirana na tekstu Harukija Murakamija, “Drive My Car” je trosatna epopeja o nevjeri, gubitku i načinu nošenja sa istim, a posredstvom umjetnosti, pozorišne prije svega. Navodim njegovu dužinu namjerno, jer vrijeme sa Hamagučijem leti. Što je posebno impresivno kada se većina radnje odvija u relativno malim prostorima, u unutrašnjosti automobila ili na sceni pozorišta. Međutim, skučenost prostora igre radi za film, dajući svakom kadru, svakoj sceni neophodnu širinu što je prilično dragocjeno.
Dragocjen je i način na koji film uspješno balansira između dva bezvremena dramska teksta, mog omiljenog, “Čekajući Godoa” (Waiting for Godot) Semjuela Beketa (Samuel Beckett) i “Ujka Vanje” (Uncle Vanya) Antona Čehova (Anton Chekov). Ova dva teksta su važna jer pored toga što direktno utiču na život protagoniste Jusukea Kafukua (Hidetoshi Nishijima), inače glumca i pozorišnog reditelja po profesiji, oni utiču i na atmosferu samog filma, ali i služe kao jedna vrsta narativne niti koja nam pomaže da pronađemo put kojim ćemo kroz film, i živote njegovih likova, kročiti.
Ako “Godoa” i “Vanju” svedemo na njihove suštine, onda je sasvim jasno zašto se oni uopšte nalaze ovdje, kao reference na koje se možemo osloniti. Prvi jer istovremeno govori i o nadi i o neizvjesnosti, a drugi jer govori o beznađu i protraćenom životu. “Godo” se javlja u prologu filma i u tom životnom periodu našeg protagoniste “Godo” predstavlja optimizam koji budućnost donosi, ali i beskrajnu mogućnost pripovijedanja jer pripovijedanje jeste integralni element Jusukeovog života. Njega, kao glumca i reditelja, ali i njegove supruge Oto (Reika Kirishimi), scenaristkinje.
Međutim, kraj prologa unosi dvije strašne, tektonske promjene u Jusukeov život, od kojih je jedna nagli gubitak supruge, čime se ulazi u novi narativni pejzaž, onaj “Ujka Vanje”. U prvom redu jer Jusuke doživi nervni slom tokom njegovog izvođenja, u drugom jer dvije godine kasnije, za vrijeme rezidencijalnog programa u Hirošimi, dobija priliku da postavi “Ujka Vanju” u formi višejezične adaptacije, a u trećem, u prenesenom značenju, jer se nalazi u periodu beznađa, preispitujući svoj život i njegov besmisao.
U tom procesu suočavanja, u velikoj mjeri mu pomaže Misaki (Toko Miura), dodjeljeni mu vozač, sa kojom će se Jusuke povezati na najintimniji način. Ta promjena iz supruga voljene žene u udovca je promjena koja prati skok iz “Godoa” u “Vanju” – iz čovjeka koji pršti od mogućnosti u čovjeka koji je u stanju gledati na život samo unazad, sa izvjesnom dozom sjete i gorčine. Igra između ove dvije vrlo različite pozicije – gledanje unaprijed i gledanje unazad – je ono što predstavlja srž filma “Drive My Car” gdje sam automobil (Saab 900 Turbo) postaje jedan od centralnih likova, možda čak i personifikacija Beketovog Godoa.
Korištenje ovih tekstova predstavlja, barem onako kako sam ja to doživjela, izvjesnu mapu ili, možda bolje rečeno, formulu ili čak metod na osnovu kojeg Hamaguči gradi svoju adaptaciju. Pažljivo, smisleno i sistematično. Stavljajući svoje likove na test, suočavajući ih sa sopstvenim odlukama koje su ih (neminovno) dovele u sadašnji trenutak, Hamaguči sučeljava Jusukea i Misako koji su očigledno, samo zajedno, premoštavajući niz ograničenja pred sobom, u stanju iz “Godoa” preći u “Vanju” i nazad. Taj put iscjeljenja i ograničenja u njemu, postavljena kroz klaustrofobične prostore i prostore beskrajne širine, kroz tekst, dijaloge, odnose i identitete, lične, ali i kolektivne, je ono što čini srž i poentu filma koji se bavi velikim temama neposredno i sa izvjesnom dozom topline, obećavajući nam da se sve može premostiti u onom trenutku kada odlučimo živjeti.
A ograničenja su, interesantno, često u stanju da iznjedre najkreativnija rješenja. Čini se da je Hamaguči toga itekako svjestan.
Ocjena: 5/5
Piše: Monika Bilbija
