Za razliku od serija, nisam pogledala sve filmove, ali jesam pogledala dovoljno i skoro sve što sam pogledala bilo je izvanredno, toliko da ova lista, sa izuzetkom filma broj jedan, može izgledati prilično različito u pogledu rangiranja, jer je skoro potpuno nebitno koji film se nalazi na kojem mjestu.
Takođe, na ovoj listi, u njenom proširenom izdanju, bi se mogli naći i “The Lost Daughter” Megi Džilenhal (Maggie Gyllenhaal) i “Hey There!” (Reha Erdem) i “I’m Your Man” (Maria Schrader) i antologija “The Year of the Everlasting Storm” i Verhovenova “Benedetta” i nevjerovatni “Summer of Soul” i “Mass” Frana Kranca (Fran Krantz) i “The Card Counter” Pola Šrejdera (Paul Schrader), koje bih stavila u najboljih petnaest. Možda i Branin (Kenneth Branagh) “Belfast”, pa čak i Koenov “Tragedy of Macbeth” za koji, ako ga posmatram u fragmentima, mogu reći da je izvanredan, ali koji, kao cjelina, za mene jednostavno ne radi posao koji bi trebalo da radi, budući da se radi o Magbetu. Ne spominjem “Hand of God” Paola Sorentina (Paolo Sorentino), niti “The French Dispatch” Vesa Andersona (Wes Anderson) jer su to, bez obzira koliko bili dobri ili ih publika voljela, filmovi koji ne unose posebnu svježinu u diskurs, filmovi kod kojih se osjeća zamor materijala. Jedno je stil, a posve drugo činjenica da je forma već uveliko nadvisila funkciju, za šta ove godine prosto nisam bila u raspoloženju.
Lista pred vama je dakle, spisak filmova koji su snažno uticali na mene, koji su me dirnuli, natjerali na razmišljanje, na introspekciju, koji su me uveselili, iznenadili, obogatili mi život, svaki na svoj način, i koji su, onako kako ja to vidim, unijeli dašak svježine u svijet sedme umjetnosti, što mi je zapavo bilo presudno, na kraju, kada se sve podvuče.
10. WHAT DO WE SEE WHEN WE LOOK AT THE SKY dir. Alexandre Koberidze (Gruzija, Njemačka), MUBI
Kao i dosta filmova sa ove liste i “What Do We See When We Look at the Sky” se, u neku ruku, može okarakterisati kao film koji spada u kategoriju magičnog realizma. Doduše, samo u tragovima. Na jednom nivou, ovaj film je bajka o dvoje ljubavnika na koje je, neposredno pred njihov prvi izlazak, bačena kletva (promijeni im se fizički izgled tako da više ne prepoznaju jedno drugo), dok je na drugom samorefleksija koja istražuje načine na koje narativ i slike, tj. njihova moć, mogu da transformišu našu svakodnevicu.
9. DRIVE MY CAR dir. Ryusuke Hamaguchi (Japan), Bitters End
Bazirana na tekstu Harukija Murakamija, “Drive My Car” je trosatni film o gubitku i načinu nošenja sa istim, a posredstvom umjetnosti. Navodim njegovu dužinu namjerno, jer vrijeme sa Hamagučijem leti. Što je posebno impresivno kada se većina radnje odvija u relativno malim prostorima, u unutrašnjosti automobila ili na sceni pozorišta. Skučenost prostora igre radi za film, dajući svakom kadru, svakoj sceni neophodnu širinu. Ograničenja su, interesantno, često u stanju da iznjedre najkreativnija rješenja. Čini se da je Hamaguči toga itekako svjestan.
8. DUNE dir. Denis Villeneuve (SAD), Warner Bros.
Najveća vrijednost Vilnevove “Dine”, uz njegovu nevjerovatnu sposobnosti da izgradi svijet koji volimo i poznajemo kroz snažan vizuelni identitet, je poznato uvjerenje da se Herbertova “Dina” ne može ekranizovati. Hodorovski ima dokumentarac na tu temu, a Linč film kojeg se za života odrekao. S tim na umu, a govorimo o takvom teretu i nasljeđu, Vilnevu se mora odati počast prvo na hrabrosti da se uopšte upusti u ovaj projekat, a zatim i na rediteljskom talentu, jer mu je pošlo za rukom ono što Hodorovskom i Linču nije. Priča “Dine” je naizgled prilično jednostavna priča (kao i većina sa ove liste), o prorečenom heroju, ispričana milion puta, međutim, njena specifičnost leži u načinu na koji je svako od nas ponaosob doživi čitajući je. Kako i na koji način doživljavamo svijet Arakisa i njegovih likova, šta iz priče nosimo sa sobom. Isto se može primijeniti i na reditelje koji je interpretiraju i koji taj svijet prenose na velike ekrane. Vilnev je pokazao da “Dina” ne mora biti bizarna, začudna, ne mora biti kemp, niti mora imati Stinga u kožnim gaćama ili klovna patuljka amputirca da bi funkcionisala kao priča (naprotiv!) i da se “Dina” itekako može ekranizovati. Od strane Vilneva, naizgled sa lakoćom.
7. ANNETTE dir. Leo Carax (Francuska, Njemačka…), UGC, Amazon, MUBI, Filmcoopi
Filmove Lea Karaa ili volite ili ne volite. Ja ih obožavam. A činjenica da je Kara napravio svojevrstan mjuzikl/operu samo doprinosi toj ljubavi, jer reći Kara i mjuzikl u istoj rečenici zvuči prilično fantastično. I nadrealno. Kao što su, uostalom, i svi njegovi filmovi koji se, koliko god mi to nastojali, prosto ne mogu prepričati. Stoga, neću ni pokušavati, osim što ću vam reći da se pripremite na neočekivano (o realnom i imaginarnom, o odnosima između ljubavnika, između roditelja i njihove djece, očeva i kćerki, o svijetu i kulturi u kojoj trenutno živimo…) koje se nalazi negdje na presjeku između „Ljepotice i zvjeri“, „Pinokija“ i njegovog možda najboljeg filma „Holy Motors“, koji se na mojoj godišnjoj listi za 2012. godinu našao na drugom mjestu, odmah ispod Andersonovog „Mastera“.
6. MEMORIA dir. Aapichatpong Weeraaethakul (Tajland, Kolumbija…), Cineplex, Neon
Apičatpong Veratakul, koji se, iz očiglednih razloga, predstavlja i kao Džo, čiji ste film “Uncle Bonmee Who Can Recall His Past Lives” vjerovatno gledali, je poznat kao gospodar sporog filma u kojem vrijeme kao da stoji. “Memoria” je takav film u kojem ćete uživati. Ili nećete. Kao u slučaju Lea Karaa. Da bi se desilo ovo prvo, moraćete se pustiti i prepustiti, dati filmu cijeli. Jer pored toga što je spor, treći čin je čista ludost. U najboljem smisli te riječi. Ovo je film o smislu života, urbanom i ruralnom, odnosu tehnologije i prirode, o našem osjećaju postojanja u svijetu kroz koji nas samouvjereno i sa takvom silinom vodi Tilda Svinton. Ovo je čista kontemplacija koja se može posmatrati i kao video rad ili instalacija koju bi možda najbolje bilo gledati ne u bioskopu, nego u muzeju, sjedeći na podu okružen Džoovim fantastičnim prizorima znanog i neznanog svijeta.
5. OCTOPUS dir. Karim Kassem (Liban), DFI
Sjećate se eksplozije na dokovima Bejruta 2020. godine? E, “Octopus” je film o tome. U pitanju je dokumentarno-igrani hibrid lišen dijaloga. Film je nastao gotovo igrom slučaja, jer je Karim Kasim dan prije eksplozije stigao u Bejrut gdje je, zbog COVID-a, morao u karantin na dvije sedmice. Hotelska soba u kojoj je bio smješten gledala je ka luci. Eksplozija se desila tokom drugog dana njegove izolacije. Kao jedan od svjedoka ovog strašnog događaja, Karim je naprečac odlučio snimiti njene posljedice. Hodajući gradom, među ruševinama, snimao je prizore, snimao je ljude koji su sve izgubili. Kadrovi koji su u konačnici ušli u film, kadrovi koji ga čine, su oni trenuci tišine koji dolaze nakon intenzivnih razgovora o proživljenoj traumi. “Octopus” je film o traumi. Film o tišini.
4. THE WORST PERSON IN THE WORLD dir. Joachim Trir (Norveška, Danska…), SF, TriArt
U novom filmu Joakima Trira priča prati isječak iz života običnih ljudi, sa svim usponima i padovima koji, iako ne teatralno dramatični, odslikavaju realnost sa kojom se možemo poistovijetiti i koja je u stanju da nas vrlo neposredno i duboko dirne. Centralni lik je Juli (Renate Reinsve), djevojka u ranim dvadesetim godinama, prepuna mladalačke tjeskobe i uobičajenih nesigurnosti i traženja koje obilježavaju ovaj životni period. Film počinje njenim ulaskom u ozbiljnu vezu sa starijim muškarcem Akselom (Anders Danielsen Lie). Iz tog odnosa se rađa film koji govori o raznim situacijama i problemima na koje mladi čovjek savremenog doba vrlo često nije spreman, ometen načinom života koji ga je svojim pogodnostima uljuljkao i nerijetko lišio raznih odgovornosti. Posebno onda kada se nalazmo u prelaznim životnim periodima. Specifičan nordijski mentalitet se ogleda u dijalozima koji mogu da djeluju pretjerano racionalni i hladni, ali emocije koje se između tih formalno formulisanih rečenica izlivaju s ekrana su nesumnjivo iskrene i stvarne. Suštinski naturalističkog stila, sa vrlo ukusnim nadrealnim vinjetama, ovaj film se polako otvara i ostavlja dubok utisak upravo putem svoje aktuelnosti i nepretenciozne iskrenosti.
3. LICORICE PIZZA dir. Paul Thomas Anderson (SAD), Universal Pictures
Ako bih bila prisiljena da izaberem jednog aktuelnog reditelja koji trenutno živi i stvara, kao svog apsolutno omiljenog reditelja, bio bi to Pol Tomas Anderson. Bez ikakve sumnje. Neko ko iza sebe ima djela poput “There will be blood”, “Phantom Thread”, “Boogie Nights” i, moji omiljeni, “Punch-Drunk Love” i “Master”, teško da može napraviti loš film. Jer njegov najgori film obično bude bolji od svih filmova koje sam te godine gledala. “Licorice pizza” nije njegov najgori film. Naprotiv. I to vam sve govori. Ostajući vjeran svom prepoznatljivom stilu, crpeći mnogo iz ritma i atmosfere njegove brilijatne romantične komedije “Punch-Drunk Love”, Anderson ponovo pravi vedar, optimističan, zabavan film, ali i unosi izvjesnu novinu u smislu da u prvi plan stavlja ženu čiji život i odluke secira i preispituje. Žena je dvadesetpetogodišnja Alana (Alana Haim) koja ulazi u intezivan emotivno-partnerski odnos sa petnaestogodišnjim Gerijem (Cooper Hoffman). “Licorice Pizza” je lagana, lijepa, emotivna priča o odrastanju u Los Anđelesu (San Fernando Valley), što je mjesto u kojem je Anderson rođen i gdje trenutno živi. U tom smislu, ovo jeste nostalgična priča o odrastanju, poput Branine u “Belfastu”, ali istovremeno nije joj ni slična.
2. PETIT MAMAN dir. Celine Sciamma (Francuska), Canal+
Posljednja od dvije-tri priče o odrastanju (coming of age), koje ovdje pominjem, “Petit Maman” Selin Sijame, koju poznajete po filmu “Portrait of a Lady on Fire”, je fantastična bajka nelinearnog vremena o bezvremenskom odnosu majke i kćerke. Skromna u svojoj pojavnosti (snimljena dominantno u prostoru jedne kuće i njene okolice, sa malom glumačkom postavom i kratkog trajanja), pa relativno i u samoj ideji koju prenosi, “Petit Maman” je kompleksna i slojevita meditacija o porodičnom nasljeđu, o majčinstvu, o roditeljstvu, o toj bezuslovnoj ljubavi i o mogućim načinima putem kojih se jaz između roditelja i njihove djece može premostiti. “Petit Maman” je čista ljubav. Nedostižan san, ispričan kroz najčistiji oblik filma koji možete pronaći. “Petit Maman” je film za djecu. Film za sve ljude.
1. THE GREEN KNIGHT dir. David Lowery (SAD, Kanada),
“The Green Knight” možda objektivno nije najbolji film iz 2021. Sigurno nije (mada se ja nikada ne bih s tom konstatacijom složila). I siguno nije vaš omiljeni film godine, ali jeste film koji je ostavio najjači utisak na mene, jer “The Green Knight” je čista poezija. U svakom smislu te riječi. A iskustvo njegovog gledanja je takvo da zaglušuje, da emociju izvlači, ne iz srca, nego iz stomaka. Imala sam osjećaj da ne dišem, da ne trepćem dok sam ga gledala prvi put, što uopšte nisam očekivala, budući da se radi o arturijanskoj legendi, o mitu. Unijeti svježinu u takav žanr, u takav format, je poseban talenat za koji znamo da ga Lauri ima. Pa ipak, ništa me nije pripremilo na iskustvo koje ću doživjeti, vizuelno, ali i zvučno. Dev Patel, u ulozi Gavejna, je treći razlog zbog kojeg biram ovaj film. U prvom redu jer mislim da ne postoji bolji glumac za ovu ulogu, a u drugom jer je stasao u izvođača nevjerovatnih sposobnosti od kojih mi je, vjerovatno, najdraža ona da je Dev Patel u stanju odigrati snagu i slabost istovremeno. I ako su Tilda i Ketrin Hanter (Witches/Tragedy of Macbeth) obilježile prošlu godinu u kategoriji ženskih uloga, onda ju je Patel obilježio u kategoriji muških. Potpomognut scenografijom, fotografijom, montažom i dizajnom zvuka, on nosi film. Često samo svojim pogledom. Ta dvoznačnost, poput snage i slabosti o kojoj govorim, koja se svuda provlači, u svakom kadru, svakoj misli i izgovorenoj riječi, je glavna karakteristika filma. Najljepšeg i najsilovitijeg filma koji sam pogledala prošle godine. Čisti tour de force.
Autorka teksta: Monika Bilbija
